Liczna reprezentacja Harcerskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Dzieci Płocka” im. Druha Wacława Milke wraz z komendantem Chorągwi Mazowieckiej ZHP hm. Cezarym Supłem wzięła udział w Mszy św. z okazji 80. rocznicy utworzenia Szarych Szeregów.
14 grudnia, w sobotnie przedpołudnie do Katedry Polowej Wojska Polskiego przybyli kombatanci i weterani, druhny i druhowie z Szarych Szeregów, wśród nich prof. Leszek Żukowski, prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz młode pokolenie harcerzy, które kontynuuje wierność tym samym ideałom. O oprawę liturgiczną Mszy św. – czytania i śpiew – zadbali własnie harcerze z Płocka, należący do wspomnianego Zespołu “Dzieci Płocka”.
Eucharystii przewodniczył biskup polowy Józef Guzdek, który w homilii nawiązał do Ewangelii św. Łukasza Ewangelisty o narodzeniu Jezusa. Przypomniał, że w reakcji na to przełomowe wydarzenie w dziejach, ludzie podzielili się na dwie grupy: przyjaciół Boga i Jego przeciwników. – Mijają wieki, a ten podział na ludzi bliskich Bogu oraz odrzucających Boga i Jego przykazania nadal trwa. Tak było w pierwszej połowie XX wieku. To był czas waszego dzieciństwa i waszej młodości – powiedział, zwracając się do zgromadzonych w katedrze polowej członków Szarych Szeregów, harcerskich weteranów.
Następnie pokrótce przypomniał historię powołania tej organizacji. – Od powstania Szarych Szeregów minęło już 80 lat. Nadal jednak urzeka napisana w tamtym czasie strategia wychowania dzieci i młodzieży. Szczególnie bardzo precyzyjny program, który wyrażają trzy słowa: Dziś, Jutro i Pojutrze – mówił biskup Guzdek. Wskazał także na lekcję, jaką powinniśmy odrobić, naśladując druhny i druhów z konspiracyjnego harcerstwa. – W tym niezwykle trudnym okresie okupacji byliście razem. Tego możemy się od was uczyć. I jeszcze jedno – możemy się od was uczyć pisania programów z myślą o Polsce nie na cztery lata, ale na dłużej. Nie wolno kłaniać się okolicznościom, nie można realizować jedynie doraźnych celów. Potrzebny jest program na dziś, jutro i pojutrze. Niech Bóg Wam błogosławi! Niech ma w swojej opiece umiłowaną Ojczyznę, za którą wielu harcerzy Szarych Szeregów przelewało krew i oddało swoje życie – zakończył ordynariusz polowy.
Po Mszy św. był czas na wspólne pamiątkowe fotografie, a następnie odbyło się spotkanie wigilijne, podczas którego harcerze będący na początku swej drogi i ci będący w jesieni życia łamali się opłatkiem.
Na podstawie materiału Małgorzaty Muszańskiej ze strony ordynariat.wp.mil.pl
Szare Szeregi – kryptonim Związku Harcerstwa Polskiego w konspiracji podczas II wojny światowej. Powołane zostały 27 września 1939 w Warszawie przez członków Rady Naczelnej ZHP. Były one najliczniejszą młodzieżową organizacją konspiracyjną, która w połowie 1944 r. skupiała ponad 15 tys. członków, w tym ok. 7 tys. harcerek. Wychowywały młodzież poprzez udział w walce z okupantem oraz tajne nauczanie i samokształcenie.
Organizacją kierowało Naczelnictwo, obowiązki przewodniczącego ZHP do sierpnia 1942 r. pełnił ks. hm. Jan Mauersberger, a po jego śmierci dr Tadeusz Kupczyński. W ramach konspiracyjnego harcerstwa samodzielnie funkcjonowała Organizacja Harcerzy i Organizacja Harcerek.
Pierwotnie nazwa Szare Szeregi odnosiła się jedynie do Organizacji Harcerzy. Na czele Głównej Kwatery Harcerzy „Pasieki” stał naczelnik. Funkcję tę pełnili kolejno: Florian Marciniak „Nowak” (wrzesień 1939 – maj 1943), Stanisław Broniewski „Orsza” (maj 1943 – październik 1944) oraz Leon Marszałek „Jan” (październik 1944 – styczeń 1945). Znajdujący się pod okupacją kraj został podzielony w ramach struktury organizacyjnej Szarych Szeregów na Polskę centralną (Generalne Gubernatorstwo), Polskę zachodnią (tereny wcielone do Rzeszy) i Polskę wschodnią (tereny wcielone do ZSRS).
Program organizacji został oparty na haśle „Dziś-Jutro-Pojutrze”. „Dziś” było tożsame z działalnością podziemną, „Jutro” oznaczało podjęcie zbrojnej walki, a „Pojutrze” działalność w niepodległej Polsce. Początkowo do Szarych Szeregów przyjmowano tylko młodzież od 17 roku życia, jednak w związku z dużym zainteresowaniem osób młodszych próg wiekowy postanowiono obniżyć. Od listopada 1942 r. stopniowo reorganizowano konspiracyjne struktury.
Młodych ludzi zgłaszających się do organizacji dzielono na trzy grupy wiekowe. Najmłodsi, tzw. Zawiszacy, chłopcy w wieku 12–14 lat, byli szkoleni w ratownictwie i łączności. Nie brali udziału w bezpośrednich działaniach przeciw okupantowi. Zespoły starszych chłopców, w wieku 15–17 lat, tworzyły Bojowe Szkoły (BS), w których prowadzono szkolenie wojskowe i przygotowywano do służby w oddziałach rozpoznawczych, zwiadowczych, łączności oraz pocztach dowódców różnych szczebli. Harcerze BS brali udział w walce konspiracyjnej w Organizacji Małego Sabotażu Wawer (od 1941 Wawer-Palmiry). Zajmowali się też wywiadem i zbieraniem informacji, przekazywanych ZWZ-AK i innym organizacjom podziemnym.
Zespoły skupiające młodzież powyżej 18 lat tworzyły Grupy Szturmowe (GSz) pełniące służbę dywersyjną. W wyniku porozumienia Naczelnika Szarych Szeregów z komendantem Kierownictwa Dywersji AK (Kedyw), GSz stały się oddziałami Kedywu.
Pierwszą akcją bojową GSz było wysadzenie torów kolejowych pod Kraśnikiem, w ramach akcji Wieniec II, w noc sylwestrową 1942–1943. Na przełomie sierpnia i września 1943 r. z warszawskich GSz utworzono podległy Kedywowi batalion “Zośka”. GSz wykonywały akcje dywersyjno-sabotażowe, odbijały więźniów, przeprowadzały zamachy na wysokich rangą funkcjonariuszy SS i policji. Wykonywaniem zamachów zajmowała się III kompania batalionu „Zośka”, nosząca kryptonim „Agat”, później „Pegaz”. Dziełem harcerzy z „Agata” był m.in. zamach na Franza Kutscherę, szefa policji i SS dystryktu warszawskiego. W marcu 1943 r. Szare Szeregi przeprowadziły akcję pod Arsenałem, w której z rąk gestapo odbici zostali polscy więźniowie, wśród nich Jan Bytnar „Rudy”.
W czasie Powstania Warszawskiego bataliony Szarych Szeregów walczyły w szeregach Armii Krajowej. Zawiszacy zapewniali łączność walczącym oddziałom oraz stanowili większość obsady osobowej powstańczej poczty polowej.
Oddzielną organizację w Szarych Szeregach tworzyła Organizacja Harcerek (od 1940 r. pod nazwą Związek Koniczyn, od 1943 r. – Bądź Gotów). W konspiracji harcerki włączyły się w służbę sanitarną, łączność, opiekę nad więźniami, pomoc dla dzieci i Żydów, sabotaż, wywiad i dywersję.
Małgorzata Muszańska